ในยุคสมัยที่การเลี้ยงแคคตัสได้รับความนิยมไม่แพ้ต้นไม้สายพันธุ์อื่นๆ มีสวนแคคตัสเกิดขึ้นมากมาย มีการสร้างโรงเรือนเพื่อเก็บสะสมเจ้าไม้สุดน่ารักชนิดนี้ มีเหล่าสาวกแคคตัสทั้งมือเก่าและมือใหม่ หลายๆ คนที่เลี้ยงเจ้าแคคตัสมาต่างล้วนเจอปัญหากวนใจหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นปัญหาจากเพลี้ย แมลง โรคพืชต่างๆ หรือปัญหารากเน่า รากไม่เดิน แม้กระทั่งปัญหาจากสภาพแวดล้อมหรือฤดูที่เปลี่ยนแปลงไป
แต่ก็มีอีกปัญหานึงที่ดูจะไม่ได้รุนแรงมาก แต่มักสร้างความรำคาญใจไม่น้อยให้กับเหล่านักเลี้ยงแคคตัสฮะ นั่นก็คือ “ต้นยืด ลำต้นเสียรูปทรง” เอ๊ะ! ทำไมเจ้าแคคตัสของเราไม่อ้วนกลมเหมือนตอนเลี้ยงแรกๆ นะ วันนี้สวนหลังบ้านจะพาเพื่อนๆ ไปคลี่คลายและจัดการกับปัญหากวนใจนี้กันครับ
สาเหตุที่ทำให้ต้นยืด
เป็นที่รู้กันว่าแคคตัสต้องการแสงแดดอย่างน้อยวันละ 6 ชั่วโมง ถือเป็นพืชชนิดนึงเลยที่ต้องใช้แสงแดดในการเจริญเติบโต ซึ่งโดยธรรมชาติของแคคตัสสกุลที่ไม่ใช่ไม้ลำ ลำต้นของแคคตัสจะมีลักษณะกลมๆ ป้อมๆ เมื่อได้รับสารอาหาร ทั้งน้ำ แสงแดด และปุ๋ยอย่างสมดุล เจ้าแคคตัสจะมีการเติบโตของลำต้นออกทั้งด้านยาวและด้านกว้าง ทำให้ลำต้นยังคงรูปทรงกลมๆ ที่สวยงามเอาไว้ได้อยู่
แต่เมื่อใดที่แสงไม่เพียงพอ ได้รับน้ำในปริมาณที่ไม่เหมาะสม และที่สำคัญกระถางไม่เหมาะสมที่จะให้เจ้าแคคตัสของเราเจริญเติบโตไปในแนวกว้างได้ เจ้าแคคตัสของเราก็จะเริ่มแปลงร่างตัวเองเพื่อเอาชีวิตรอด โดยการยืดตัวขึ้นเพื่อโน้มไปหาแสง ยืดหาแสง หรือยืดตัวขึ้นในแนวยาว ทำให้เกิดสิ่งที่สาวกแคคตัสไม่ปลื้มเลย คือลำต้นยืดยาวออกและเสียรูปทรงครับ
แคคตัสสายพันธุ์ไหนชอบยืด?
ในโลกของแคคตัสนั้น มีแคคตัสอยู่มากมายหลายร้อยพันสกุล ลักษณะลำต้นที่แตกต่างกันไป ทั้งชนิดที่มีลำต้นเป็นลำสูงขึ้นในแนวยาว เรียกกันว่า “ไม้ลำ” รูปร่างเป็นทรงกลม หรือทรงเหลี่ยม แต่ที่พบเห็นได้บ่อยและมีมากที่สุดในเหล่าพืชตระกูลนี้ คือรูปร่างทรงกลมๆ อ้วนๆ ซึ่งถือเป็นลักษณะที่ธรรมชาติได้สร้างขึ้น ส่วนสายพันธุ์รูปทรงกลมที่มักมีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างยืดยาวออก เช่น แมมมิลาเรีย โลบิเวีย อิชินอปซิส ที่พบมากที่สุด คือแมมมิลาเลีย ด้วยธรรมชาติของแมมมิลาเรีย เป็นแคคตัสที่ชอบแสงแดดมากๆ และชอบน้ำน้อยๆ เมื่อใดที่เกิดความไม่สมดุลของสิ่งเหล่านี้ เจ้าแมมของเราก็จะกลายร่างฮะ ส่วนโลบิเวียและอิชินอปซิส ก็มักมีอาการต้นยืดได้เช่นกัน เมื่อแสงไม่เพียงพอ
“ต้นยืด” แก้ไขยังไงได้บ้าง?
ภาวะ “ต้นยืด” แก้ไขค่อนข้างยาก ต้องใช้เวลานานถึงนานมาก ในการเลี้ยงเจ้ายืดต่อไปเพื่อรอให้กลับมามีรูปร่างกลมคล้ายเดิม บางครั้งอาจยืดแล้วยืดเลย อันนี้คือเศร้ามากครับ แต่อย่าเพิ่งถอดใจไปกันนะ ต้นยืดใช่ว่าจะแก้ไขไม่ได้เลย ซึ่งเรามีวิธีเจ๋งๆ ในการแก้ไขภาวะต้นยืดมาแนะนำเพื่อนๆ กันครับ
ปาดส่วนหัว สร้างกอใหม่
ไม้ยืดเสียทรง แก้ง่ายๆ ด้วยการปาดหัวครับ ฟังแล้วอาจดูโหด แต่นี่คือวิธีแก้ไขที่ทำได้รวดเร็วและได้ผลดีมากๆ นอกจากเราจะแก้ไขปัญหาต้นยืดเดิมแล้ว เรายังได้ส่วนหัวไปใช้ทำอย่างอื่นต่อได้อีก
วิธีการทำ เพียงใช้มีดคมๆ ที่สะอาด วางตำแหน่งการตัดที่ต้องการ แล้วตัดให้ขาดเป็นสองส่วน เราก็จะได้ส่วนลำต้น และส่วนหัว หลังจากทำการปาดหัวแล้ว ในส่วนของลำต้นเดิม ช่วงวันแรกแคคตัสที่ถูกปาดหัวควรเลี่ยงการโดนแสงแดดจัดก่อนครับ เพื่อลดการคายน้ำของไม้ ผึ่งลมให้แห้ง หรือตั้งในที่ที่มีอากาศถ่ายเท หากเพื่อนๆมีปูนแดง หรือผงอะลูมินัมก็สามารถนำมาทาบางๆ บริเวณแผลที่ปาด เพื่อลดการติดเชื้อและการคายน้ำได้
ที่สำคัญคืองดการรดน้ำจนกว่าแผลจะแห้ง เมื่อแผลแห้งก็สามารถนำต้นส่วนฐานมาตั้งในโรงเรือนได้ตามปกติ หลังจากนี้ก็รอ รอ และรอครับ รอให้เกิดยอดใหม่ หรือหน่อใหม่ขึ้นมา ในบางครั้งเกิดหน่อใหม่จำนวนมากรอบบริเวณที่เราปาดจนเกิดเป็นฟอร์มกอ เราก็จะได้แคคตัสต้นเดิมในลักษณะใหม่ที่สวยงามกว่าเดิมฮะ และส่วนหัวที่เราตัดออกมาสามารถนำไปใช้ต่อได้อีก
ตัดส่วนหัวไปชำหรือกราฟต์
ส่วนหัวหรือส่วนยอดที่ยืดแล้วเราได้ตัดออกมา อย่าเพิ่งทิ้งนะครับ เราสามารถนำมาลงปลูกโดยวิธีชำหรือนำไปกราฟต์บนตอได้ แต่ก่อนลงปลูก ต้องรอให้แผลแห้งสนิทก่อน อาจจะผึ่งลมวางไว้ในที่อากาศถ่ายเท หรือใช้ปูนแดงทาก็ได้ฮะ ส่วนหัวนี้ทายาเร่งราก หรือยากระตุ้นรากเพื่อเพิ่มอัตราการงอกของรากได้เลยนะ
นอกจากนี้แล้ววัสดุปลูกที่เราจะนำมาชำจากยอดที่เราปาดออกมาก็สำคัญมากเช่นกัน ควรเลือกวัสดุปลูกที่โปร่งมากๆในการล่อให้รากออกมาก่อน อาจใช้เป็นหินภูเขาไฟเบอร์เล็กๆ หรือดินญี่ปุ่นเบอร์เล็กก็ได้ เตรียมวัสดุชำโดยรดน้ำลงไปในหินภูเขาไฟหรือดินญี่ปุ่นให้มีความชื้นมากกว่าปกติเล็กน้อย แล้ววางส่วนยอดที่เตรียมไว้บนวัสดุปลูกได้เลย เมื่อรากเริ่มมาหรือรากเริ่มกินดิน ก็ย้ายมาปลูกในวัสดุปลูกแบบปกติได้เลยครับ
แคคตัสแต่ละสายพันธุ์รากมายากง่ายแตกต่างกัน บางชนิดต้องใช้เวลาล่อรากนาน อาจเป็นเดือนกว่ารากจะมา และบางชนิดสามารถจิ้มลงดินได้เลย แปบเดียวรากก็ออกมาอย่างง่ายดายโดยไม่ต้องล่อรากก่อนด้วย นอกจากชำแล้วในส่วนยอดหรือหัวที่เราตัดออก ยังสามารถนำไปกราฟต์เพื่อเพิ่มจำนวนและเร่งการเจริญเติบโตได้อีก เพื่อนๆ สามารถศึกษาวิธีการกราฟต์ได้ต่อได้ที่ www.livingpop.com/grafting-cactus หรือคลิ๊กที่รูปด้านล่างได้เลยฮะ เพราะสวนหลังบ้านของเราบอกขั้นตอนการทำไว้หมดแล้ว
เปลี่ยนกระถางให้ใหญ่ขึ้น
อีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้เจ้าแคคตัสของเราเสียทรงก็คือ ขนาดกระถางไม่เหมาะสม เช่น กระถางมีขนาดเล็กเกินไป เกิดการเบียดด้านข้างของลำต้น ลำต้นไม่สามารถเจริญเติบโตออกทางด้านข้างได้ ก็จะมีการปรับตัวโดยการยืดยาวขึ้นฮะ การยืดแบบนี้ไม่ค่อยเกิดขึ้นบ่อย แต่ก็เกิดขึ้นได้เมื่อเราลืมเปลี่ยนบ้านใหม่ให้น้องนะ ดังนั้นอย่าลืมสังกตกันนะครับ ว่าน้องๆ ของเราโตจนคับกระถางเดิมรึยัง จะได้ไม่ต้องมาเสียเวลาแก้ไข้ปัญหาต้นยืดด้วย
นี่ก็เป็นหลากหลายวิธีจัดการกับอาการต้นยืด และเก็บทรงไม่อยู่ของเจ้าแคคตัส แต่ละวิธีที่สวนหลังบ้านนำมาแชร์ไม่ยากเลยใช่มั๊ยครับ นอกจากจะเป็นการแก้ไขให้แคคตัสต้นยืดๆ กลับมามีรูปทรงที่สวยแล้ว ยังเป็นการสร้างรูปทรงและลักษณะใหม่ๆ ที่แปลกตาให้แก่แคคตัสของเราอีกด้วย ลองนำวิธีเหล่านี้ไปปรับใช้กับต้นแคคตัสของเพื่อนๆ ดูนะค้าบบบบ 😍🌵