เมื่อพูดถึงแคคตัสสกุลยิมโนคาไลเซียม อีกสปีชีส์หนึ่งที่โด่งดังในเมืองไทยและนักสะสมแคคตัสสายยิมโนจะต้องมีไว้ในครอบครอง ก็คือ LB 2178, VoS01-014/a และ VoS12-1241 (นี่มันรหัสลับอะไรกันครับเนี่ย) สำหรับผู้ที่เลี้ยงแคคตัสสกุลยิมโนสายสะสมอยู่แล้ว คงจะรู้จักกับเจ้ายิมโนคาไลเซียมรหัสลับพวกนี้ แต่สำหรับผู้เลี้ยงมือใหม่ อาจมีความสับสนกับเจ้ารหัสพวกนี้อยู่บ้าง วันนี้สวนหลังบ้าน Livingpop เลยจะพาเพื่อนๆ มาทำความรู้จักแคคตัสสุดเท่ LB และ VoS สกุลยิมโนคาไลเซียมกับรหัสสายพันธุ์สุดลึกลับกันฮะ 🌵🌞✨
ยิมโนคาไลเซียม มิฮาโนวิชิอาย แอลบี2178 ‘อะกวาดูเซ’
(Gymnocalycium mihanovichii LB2178 ‘Agua Dulce’)
รหัส LB2178 นี้ไม่ใช่รหัสลับอะไรหรอกครับ แต่มันคือรหัสที่นักพฤกษศาสตร์ชาวฮอลแลนด์ผู้เชี่ยวชาญพืชสกุลนี้ที่ชื่อว่า Mr. C.A.Ludwig Bercht เป็นผู้คนพบและได้เก็บตัวอย่างจากถิ่นกำเนิดในย่าน Agua Dulce จังหวัด Alto ประเทศปารากวัย ตั้งแต่ปี ค.ศ.2000 ก่อนที่เมล็ดพันธุ์จะมีการกระจายไปแถบรัสเซียและเยอรมันนีในปี ค.ศ. 2001 ในชื่อ Gymnocalycium fredrichii LB2178 คำว่า LB จึงมีที่มาจากชื่อย่อของ Mr.Ludwig Bercht ส่วนรหัส 2178 คือตัวเลขที่ Mr.Ludwig Bercht กำหนดขึ้นเพื่อใช้เป็นหมายเลขกำกับต้นพันธุ์ตัวอย่าง (Collection number) ที่เขาได้เก็บเอาไว้ในหอพรรณไม้เพื่อทำการศึกษาต่อทางพันธุศาสตร์ฮะ
ยิมโนคาไลเซียม วีโอเอส หรือ โวส์ 01-014/เอ
(Gymnocalycium VoS01-014/a)
ชื่อนี้ก็มีที่มาเช่นเดียวกันครับ Mr. Volker Schädlich ชาวเยอรมันที่เชี่ยวชาญเรื่องสายพันธุ์ของยิมโนคาไลเซียมเป็นผู้ไปหาเจ้าแคคตัสชื่อเก๋ๆ ตัวนี้เจอแถว Agua Dulce ใกล้ๆ กับที่ Mr. C.A.Ludwig Bercht ไปค้นพบ LB2178 นั่นแหละครับ แล้ว Mr.Volker เค้าก็ได้กำหนด Collection number ขึ้นมาเป็น VoS01-014/a เพื่อจดจำไม้ของเขา ชื่อปริศนานี้ก็มาจากชื่อของเขาเอง หรือเรียกสั้นๆ ว่า VoS014a ก็เป็นที่รู้กัน นอกจากรหัส VoS01-014/a แล้ว Mr. Volker ยังได้มีการค้นพบสายพันธุ์ของแคคตัสสกุลยิมโนคาไลเซียม ภายใต้ชื่อ VoS ของเขาอีกหลายรหัสเลย แต่ที่ได้รับความนิยมไม่แพ้ VoS01-014/a และจัดว่าเด็ดพอตัวในกลุ่มนักเล่น VoS เมืองไทย ก็คือ รหัส VoS12-1241 หรือคนไทยเรียกว่า VoS1241
Mr.Bohumil Schütz นักพฤกษศาสตร์ชาวเช็ค ได้ทำการศึกษาลักษณะทางพันธุศาสตร์ของทั้ง 3 ชนิดนี้ ได้ให้ข้อสรุปไว้ว่า ทั้ง LB 2178 และ VoS01-014/a และ VoS 1241 จริงๆ แล้วก็คือ ตระกูล Gymnocalycium friedrichii var. angustostriatum ที่พบอยู่รอบๆ Agua Dulce นั่นแหละฮะ เพียงแต่คนพบเป็นคนละคน พบคนละช่วงเวลา เลยได้ชื่อมาเป็นรหัสต่างๆ แค่นั้นเอง หลายคนอาจสงสัยกันว่า แล้ว VoS01-014/a มันต่างจากตัว LB 2178 อย่างไร ตามไปดูคำตอบด้านล่างกันเลยครับ
สังเกตอย่างไรให้แยกได้
ด้วยความที่ทั้ง 3 รหัสค่อนข้างมีความใกล้เคียงกันในแง่ของลักษณะลำต้น สี และรูปทรง แต่ก็ใช่ว่าจะแยกไม่ได้ครับ เริ่มต้นที่ลักษณะลำต้นที่กลม ตามแบบฉบับสกุลยิมโนคาไลเซียม จำนวนพูของ LB2178 มักมีตั้งแต่ 9 พูขึ้นไป จนถึง 13 พู สันพูจะบาง ลายบั้งถี่คมชัดและเด่นกว่า VoS014/a ที่มักมีเพียง 7 – 10 พูเท่านั้น หากจำนวนพูเกินนี้ คนไทยมักเรียกว่า “หลุดฟอร์ม” ส่วนใหญ่ที่พบมากที่สุดจะเป็น 10 พู และหากมีพูไหนที่ยังแยกออกจากพูอื่นๆ ไม่ชัดเจนจะเรียกว่า “พูแทรก” เมื่อโตขึ้นเต็มฟอร์ม มีโอกาสพูที่แยกออกมานั้นจะเกิดเป็นพูใหม่ หรือถ้าไม่แยกก็จะเป็นพูแทรกไปเรื่อยๆ ตามธรรมชาติ ปัจจุบัน LB2178 ที่มีจำนวนพูมากกว่าฟอร์มปกติจะยิ่งมีราคาสูงครับ
จุดเด่นต่อมาก็คือลักษณะผิว จะเห็นเป็นลวดลายสีเขียวสลับกับสีเขียวเข้มหรือออกสีดำ จะมีลักษณะนูนขึ้นเล็กน้อย เรียกลายลักษณะนี้ว่า “บั้ง” หรือลายกระดูก ยิ่งบั้งถี่เท่าไรก็จะยิ่งดูสวยงามมากขึ้น และราคาสูงมากขึ้นด้วย ความถี่ของบั้ง LB2178 สายพันธุ์แท้ ค่อนข้างถี่กว่า VoS014/a และเส้นแยกขีดบั้งจะมีลายที่เด่นชัดกว่า ส่วน VoS014/a จะมีบั้งที่ห่างและลายที่ไม่คมชัด บั้งหรือลายกระดูกจะค่อนข้างเรียบไม่นูนขึ้น บั้งมีสีจาง ผิวค่อนข้างด้านกว่า ไม่มันเงา ลักษณะคล้ายผ้ากำมะหยี่ และหาก LB2178 หรือ VoS014/a มีเม็ดสีอื่นแทรกขึ้นมาบนผิว เช่น สีแดง ส้ม เหลือง หรือชมพู จะเรียกว่า “LB2178 ด่าง” หรือ “VoS014/a ด่าง” ซึ่งได้รับความนิยมมากในกลุ่มนักสะสม เพราะการเกิดด่างเป็นไปได้ยาก จึงทำให้ในตลาดไม้ด่างสายพันธุ์แท้จะมีราคาค่อนข้างสูงมากๆ
ในส่วนของหนาม LB2178 จะมีขนาดของหนามที่เล็กกว่า VoS014/a หนามของ LB2178 จะแนบเข้ากับสันพู และลักษณะสันพูจะมีความบางกว่า VoS014/a ในช่วงที่ไม้ยังไม่เต็มฟอร์ม LB2178 อาจมีหนาม 3 เส้นต่อ 1 ตุ่มหนาม แต่เมื่อเข้าสู่ช่วงโตเต็มวัย หรือเริ่มเข้าฟอร์ม จะมีการสลัดหนามเหลือเส้นเดียว เรียกว่า “หนามเดี่ยว” แนบโค้งเข้ากับสันพู ไม่ชี้ขึ้น หรืออาจเกิดการสลัดหนามออกจนหมดเรียกว่า “LB ไร้หนาม” ส่วน VoS014/a หนามจะค่อนข้างยาว และมีขนาดใหญ่กว่า งองุ้มเข้าหาลำต้น หรือสะบัดออกจากสันพู และ VoS 014/a ก็สามารถสลัดหนามออกจนหมด เกิดเป็น VoS014/a ไร้หนามได้เช่นกันครับ
และจุดเด่นสุดท้าย คือเจ้าขนปุกปุยสีขาวที่เกิดอยู่บนตุ่มหนาม เรียกว่า “ดอท” (Dot) หรือที่แปลว่า “จุด” ลักษณะเด่นนี้ อาจไม่สามารถใช้แยก LB2178 ออกจาก VoS014/a ได้ เนื่องจากมีการปรับปรุงสายพันธุ์จนในปัจจุบัน ไม่ว่าจะ LB2178 หรือ VoS014/a ดอทก็ฟูได้ แต่ในกลุ่มผู้เล่นแคคตัสสกุลนี้ มักพูดเป็นเสียเดียวกันว่า VoS014/a จะมีดอทที่ฟูกว่า LB2178 จนเกิดคำเรียกลักษณะของ VoS014/a แบบสั้นว่า “ดอทฟูๆ พูน้อยๆ”
แล้ว VOS1241 ล่ะดูอย่างไร? ต้นนี้ลักษณะค่อนข้างก้ำกึ่งกับ VoS014/a และ LB2178 แต่ที่สังเกตได้ชัดคือจะมีจำนวนพูที่น้อย มีพูอยู่ระหว่าง 8 – 10 พู มีสีของลำต้นที่เข้มกว่า LB2178 และ Vos014/a อาจมีถึงสีดำอมม่วง เส้นแบ่งขีดบั้งหรือเส้นกระดูจะค่อนข้างคล้ายกับ Vos014/a มีสีจาง แต่มีความนูนของเส้นขีดบั้ง คล้าย LB2178 และมีดอมที่ค่อนข้างฟู ในเมืองไทยังมีปริมาณไม่มาก และมีราคาค่อนข้างสูงในกลุ่มนักสะสมยิมโนคาไลเซียมตระกูลนี้
ดอกและฝัก
ส่วนดอกของยิมโนคาไลเซียมทั้ง 3 รหัสนี้ มีสีขาว หรือสีชมพู คล้ายๆ ยิมโนคาไลเซียมทั่วๆ ไปครับ ส่วนฝัก เมื่อยังเป็นผักอ่อนจะเป็นสีเขียว เมื่อฝักสุกจะมีสีแดงเข้ม บางครั้งฝักอาจแต่ออกเอง ในฝักจะมีเมล็ดสีดำขนาดเล็กอยู่จำนวนมาก ใน 1 ฝักสามารถมีเมล็ดได้ถึง 100 เมล็ดเลยทีเดียว
ดูแลอย่างไรให้สวยตลอดกาล
วิธีการเลี้ยงและดูแล LB2178 VoS01-014/a และ Vos1241 นั้นก็ไม่ต่างจากการดูแลแคคตัสสกุลอื่น คิดว่าเป็นการเลี้ยงยิมโนคาไลเซียมทั่วๆ ไป เลือกดินที่ส่วนผสมของเครื่องปลูกมีคุณสมบัติระบายน้ำและอากาศได้ดี แสงแดดในปริมาณที่พอเหมาะช่วงครึ่งวันเช้า หลีกเลี่ยงการปล่อยให้สัมผัสแดดแรงเพราะจะทำให้ผิวของลำต้นเสียได้ รดน้ำเมื่อดินปลูกแห้ง เพียงเท่านี้เพื่อนๆ ก็จะมีเจ้าไม้รหัสลับอย่าง LB2178, Vos01-014/a และ Vos1241 สวยๆ ไว้ประดับโรงเรือนแล้วครับ
ด้วยรูปทรงที่เป็นเอกลักษณ์ กับตำนานรหัสลึกลับของเจ้ายิมโนคาไลเซียมตระกูลนี้ ถ้ามองด้วยตาเปล่าแบบเผินๆ สำหรับผู้ที่อาจยังไม่ชำนาญในการสังเกตลักษณะพิเศษของแต่ละสายพันธุ์ คงจะเกิดความสับสนบ้างทั้ง LB2178, VoS01-014/a และ VoS1241 ซึ่งมีความแตกต่างกันเพียงเล็กน้อยเท่านั้นเอง แต่หากสังเกตลักษณะเด่นเฉพาะตัวของแต่ละรหัส ก็พอจะแยกได้ฮะ
สุดท้ายแล้วการที่จะยืนยันว่าต้นนี้คือรหัสอะไร นอกจากการสังเกตลักษณะเด่นแล้ว การได้รับการยืนยันจากเจ้าของต้น หรือต้นสายที่มีความน่าเชื่อถือก็ช่วยระบุสายพันธุ์ที่ชัดเจนได้ครับ เพื่อนๆ ลองสังเกตเจ้ายิมโนคาไลเซียมของตัวเองดูนะครับว่าเป็นสายพันธุ์ไหนกัน แล้วพบกับสวนหลังบ้าน LivingPop ได้ใหม่ในบทความหน้าค้าบบบบ 🌵😉